Inne

Opłacalność produkcji najpopularniejszych upraw w Polsce

Dodano: 17/09/2021

 (wg kalkulacji Wielkopolskiej Izby Rolniczej – sierpień 2021 r.)

Często spotykamy się z zapytaniami ze strony rolników, które z najpopularniejszych roślin uprawnych w kraju wymagają zainwestowania najwyższych środków. Jak duże różnice występują, jeśli chodzi o wysokość kwot koniecznych do wydatkowania np. na materiał siewny w uprawie pszenicy ozimej w porównaniu z rzepakiem, czy burakiem cukrowym? 

Czy koszty pracy ciągnika są porównywalne w przypadku produkcji jęczmienia jarego i rzepaku? Ile godzin pracy ciągnika potrzeba w uprawie buraka cukrowego, a ile w produkcji kukurydzy na ziarno? Które rośliny wymagają najwyższych wydatków w związku ze stosowaniem środków ochrony roślin? 

W tym artykule postaramy się porównać wydatki na poszczególne grupy kosztów w produkcji wybranych sześciu upraw bardzo popularnych w Polsce: pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno, kukurydzy na kiszonkę, rzepaku i buraka cukrowego. 

W tym celu wykorzystamy dane zawarte w kalkulacjach opracowanych w sierpniu 2021 roku przez Wielkopolską Izbę Rolniczą, która od lat co miesiąc publikuje takie kalkulacje. Przytaczamy wyjaśnienie dotyczące opracowywanych kalkulacji zamieszczone na stronie WIR:

„Wielkopolska Izba Rolnicza w oparciu o notowania cen płodów i środków do produkcji rolnej prowadzi kalkulacje kosztów produkcji podstawowych produktów rolniczych. Kalkulacje uwzględniają większość kosztów, jakie musi ponieść gospodarstwo rolne na daną produkcję, w tym także amortyzację.

Amortyzacja została wyliczona wg rzeczywistych cen urządzeń i stopy amortyzacji uwzględniającej realny okres wykorzystania maszyn w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Amortyzację budynków inwentarskich i ich wyposażenia obliczono wg opracowań Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa.

Kalkulacje obejmują także inne koszty ogólnogospodarcze, jak np. składkę na ubezpieczenie społeczne rolników, obowiązkowe ubezpieczenia, koszt zużytej energii elektrycznej.”

 

Porównanie wielkości całkowitych kosztów ponoszonych na jeden hektar najpopularniejszych upraw w Polsce.

 

Spośród sześciu roślin bardzo popularnych w Polsce: pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno, kukurydzy na kiszonkę, rzepaku i buraka cukrowego zainwestowania największych kwot w uprawę jednego hektara wymaga zdecydowanie burak cukrowy.

W warunkach sierpnia 2021 roku kwota ta sięga 8,8 tys. zł, a dokładnie wynosi 8.793 zł.  Kolejność uprawy buraka cukrowego i następnych upraw uszeregowanych pod względem wielkości środków finansowych koniecznych do wydatkowania na 1 ha uprawy przedstawia się następująco:

- burak cukrowy                     - 8.793 zł (październik 2020 r. - 8.023 zł),

- kukurydza na ziarno            - 6.717 zł (X ‘20 - 6.060 zł),

- kukurydza na kiszonkę        - 6.559 zł (X ‘20 - 5.920 zł),

- rzepak                                  - 5.640 zł (X ‘20 - 5.001 zł),

- pszenica ozima                    - 5.601 zł (X ’20 - 4.937 zł),

- jęczmień jary                        - 4.763 zł (X ’20 - 4.252 zł).

 

Wielkość nakładów na produkcję buraka cukrowego jest prawie o 3 tys. zł wyższa od wydatków koniecznych do poniesienia na uprawę kukurydzy na ziarno i na kiszonkę. Zdecydowanie najtańszy w produkcji jest jęczmień jary – wymaga prawie dwukrotnie niższych nakładów, niż dla uprawy buraka cukrowego.

Przejdźmy teraz do analizy głównych grup kosztów takich jak nakłady pracy, nawozy, koszty nabycia materiału siewnego, czy wykorzystania ciągnika.

 

Nakłady pracy.

 

Burak cukrowy jest nie tylko najdroższą rośliną uprawną spośród najpopularniejszych w Polsce, ale jest to też uprawa najbardziej pracochłonna. Koszty robocizny żadnej z innych upraw nie sięgają nawet połowy nakładów koniecznych do poniesienia przy produkcji buraka cukrowego wynoszących aż 1.458 zł/ha. Koszty pozostałych omawianych upraw mieszczą się w widełkach 512-640 zł

Koszty pracy ludzkiej dla poszczególnych upraw realizowanych na powierzchni 1 hektara przedstawia poniższy diagram.

 

 

 

 

W przypadku jęczmienia jarego oraz kukurydzy na ziarno i na kiszonkę nakłady na robociznę wynoszą 512 zł, natomiast dla buraka cukrowego są prawie 3-krotnie większe i sięgają 1.458 zł.

 

Nawozy.

 

Wydatki na zakup nawozów są .najbardziej znaczącą grupę kosztów. Środki finansowe wydatkowane na nawozy stanowią od 17,8% (buraki cukrowe) do 30,4% (rzepak) łącznych kosztów ponoszonych na poszczególne uprawy.

Wielkość wydatków na zakup nawozów dla porównywanych upraw przedstawione zostały na poniższym diagramie.

 

 

Wielkość nakładów na nawozy na jeden hektar dla pięciu z omawianych upraw przekracza 1,2 tys. złotych. Najwięcej musimy wydać na nawozy w przypadku uprawy kukurydzy, bo ponad 1900 zł. W jej przypadku mamy do czynienia z identycznymi poziomem wydatków zarówno w uprawie kukurydzy na ziarno, jak i na kiszonkę.  

Przy analizowaniu wydatków na nawozy należy pamiętać, że przy zbiorach kukurydzy na ziarno oraz buraka cukrowego na polu pozostają duże ilości masy organicznej bogatej w składniki pokarmowe, która wzbogaca glebę pod następne uprawy.

 

Materiał siewny.

 

Z wyjątkiem jednej uprawy koszty materiału siewnego dla pięciu pozostałych wynoszą od 6,5% do 14,8% kosztów całkowitych produkcji danej rośliny uprawnej, tj. 6,5% dla kukurydzy na ziarno i 7,5% przeznaczonej na kiszonkę, 7,2% dla jęczmienia jarego oraz 7,1% dla rzepaku i 10,4% dla pszenicy ozimej. 

Natomiast w przypadku tej najdroższej uprawy, czyli buraka cukrowego, koszty materiału siewnego wynoszą aż 14,8% łącznych kosztów jego uprawy.

Poziom nakładów na materiał siewny dla poszczególnych upraw przedstawia poniższy wykres.

 

Tak jak w przypadku wydatków na nawozy, czy kosztów robocizny, również nakłady na materiał siewny są najniższe dla jęczmienia jarego i wynoszą nieco ponad 344 zł. 

Następnie mamy całą grupę czterech upraw, dla których koszty zakupu nasion mieszczą się w przedziale od 441 do 582 zł.
I znowu pozostaje nam burak cukrowy, w którego przypadku wydatki na zakup materiału siewnego są 3-4-krotnie wyższe od każdej z pozostałych pięciu upraw i wynoszą ok. 1300 zł.

 

Praca ciągnika.

 

Praca ciągnika, to dla wielu analityków najciekawsza do omawiania grupa kosztów.

Z jednej stron, ile to kosztuje, a z drugiej, ile godzin pracy wymaga dana uprawa.

Do tego porównanie poszczególnych upraw zarówno pod względem kosztów pracy, ale też czasu jego wykorzystania. A przecież można jeszcze porównać każdą z upraw pod względem wymaganej liczby wyjazdów w pole. 

Zacznijmy od kosztów generowanych przez wykorzystywanie ciągnika. Przedstawiamy je na diagramie.

Logiczne jest, że koszty pracy ciągnika zależą głównie od czasu jego pracy. Uprawa buraka cukrowego generuje prawie dwukrotnie wyższe koszty pracy ciągnika, niż uprawy jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, czy rzepaku.
Ciekawa jest relatywnie wysoka pozycja pod tym względem jęczmienia jarego (795 zł), który jest zdecydowanie najtańszą uprawą spośród sześciu omawianych, a nakłady na pracę ciągnika są w jego przypadku wyższe, niż w przypadku produkcji kukurydzy na ziarno (652 zł), rzepaku (670 zł), a nawet kukurydzy na kiszonkę (752 zł).

 

Zaprezentowany powyżej diagram w całej rozciągłości potwierdza, że koszty pracy ciągnika uzależnione są głównie od jego czasu pracy, a mniejszy wpływ na nie mają rodzaje wykonywanej pracy (orka, siew, nawożenie, zwózka). Pozycje poszczególnych upraw względem siebie są na tym wykresie identyczne, jak pozycje zajmowane przez nie na diagramie ukazującym porównanie kosztów pracy ciągnika.

Zestawienie łącznych kosztów uprawy jednego hektara wybranych roślin.

 

Dla czytelników zainteresowanych porównaniem szczegółowych kosztów omawianych upraw przygotowaliśmy tabelę, w której je prezentujemy.

 

 

Tabela. Podstawowe dane dotyczące kosztów uprawy 1 hektara sześciu głównych roślin uprawnych w Polsce - sierpień 2021

                                                                                                                                                          (zł/ha)

 

Jak widać koszty wszystkich analizowanych upraw mocno wzrosły w ciągu ostatnich dziesięciu miesięcy. W większości przypadków ponad 10%.

Dosyć szczegółowo omówiliśmy pozycje kosztowe. Jednak najważniejszą kwestią dla każdego rolnika jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaka jest opłacalność jego produkcji. 

Zajmijmy się teraz przychodami generowanymi przez każdą z sześciu omawianych upraw.

 

Przychody.

 

Na przychody składają się wpływy z następujących tytułów:

- sprzedaży produktu głównego,

- ryczałtowego zwrotu podatku VAT (7%),

- sprzedaży produktu ubocznego,

- dopłat bezpośrednich,

- dopłat do konkretnej uprawy.

Jedynie trzy uprawy spośród sześciu omawianych uzyskują przychody ze wszystkich wymienionych tytułów. Są to pszenica ozima, jęczmień jary oraz burak cukrowy.

W przypadku kolejnych dwóch, tj. kukurydzy na ziarno oraz rzepaku nie występują dodatkowe dopłaty do uprawy oraz produkt uboczny. Natomiast kukurydza na kiszonkę traktowana jest jako pasza w związku z czym w kalkulacji nie wykazane zostały także wpływy z tytułu ryczałtowego zwrotu VAT. W tej sytuacji w jej przypadku przychody ograniczają się jedynie do wpływów z tytułu sprzedaży produktu głównego i dopłat bezpośrednich. 

 

 

Poniżej prezentujemy szczegółowe dane dotyczące przychodów z każdego z ww. tytułów dla sześciu omawianych upraw.

 

Z wyjątkiem jęczmienia jarego i pszenicy ozimej wpływy ze sprzedaży produktu głównego są mniej więcej zbliżone do siebie i mieszczą się w przedziale 5.000 zł – 8.000 zł.

Najniższe są za jęczmień jary – 3.464 zł, a najwyższe za rzepak – 7.987 zł, kukurydzę na ziarno – 7.212 i buraki cukrowe - 6.588 zł.

Podsumowanie:

1/ mocno wzrosły koszty wszystkich upraw, bo od 9,6% w przypadku buraków cukrowych do 13,4% w uprawie pszenicy ozimej. Jest to bardzo złą wiadomość dla rolników, gdyż najwyższy wzrost ma miejsce akurat w przypadku najpopularniejszej uprawy w kraju, czyli pszenicy ozimej,

2/ mocno wzrosły przychody dla pięciu upraw. Jedynie w przypadku buraka cukrowego przychody w br. są na identycznym poziomie, jak przed rokiem.

Niestety znowu zła informacja dla pszenicy ozimej. Dynamika wzrostu przychodów (13,2%) jest niższa od dynamiki kosztowej (13,4%),

3/ wyniki finansowe osiągnięte w 2021 roku są:

- świetne dla rzepaku,

- dobre dla kukurydzy na ziarno,

- niezłe dla pszenicy ozimej i buraka cukrowego,

- fatalne dla kukurydzy na kiszonkę,

4/ wynik finansowy analizowany bez unijnych dopłat:

- bardzo zły dla buraków cukrowych, kukurydzy na kiszonkę i jęczmienia jarego oraz pszenicy ozimej,

- niezły dla kukurydzy na ziarno,

- dobry dla rzepaku. 

Wstecz