Inne

Opłacalność upraw. Jest super hit sezonu.

Dodano: 27/10/2022

Opłacalność produkcji najpopularniejszych upraw w Polsce. 

(wg kalkulacji Wielkopolskiej Izby Rolniczej – październik 2021 r.)

Często spotykamy się z zapytaniami ze strony rolników, które z najpopularniejszych roślin uprawnych w kraju wymagają zainwestowania najwyższych środków. Jak duże różnice występują, jeśli chodzi o wysokość kwot koniecznych do wydatkowania np. na materiał siewny w uprawie pszenicy ozimej w porównaniu z rzepakiem, czy burakiem cukrowym? 

Czy koszty pracy ciągnika są porównywalne w przypadku produkcji jęczmienia jarego i rzepaku? Ile godzin pracy ciągnika potrzeba w uprawie buraka cukrowego, a ile w produkcji kukurydzy na ziarno? Które rośliny wymagają najwyższych wydatków w związku ze stosowaniem środków ochrony roślin? 

Jednak aktualnie najważniejsze pytanie to, o ile wzrosły koszty upraw najpopularniejszych roślin? 

W tym artykule postaramy się porównać wydatki na poszczególne grupy kosztów w produkcji wybranych sześciu upraw bardzo popularnych w Polsce: pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno, kukurydzy na kiszonkę, rzepaku i buraka cukrowego. 

W tym celu wykorzystamy dane zawarte w kalkulacjach opracowanych w październiku 2022 roku przez Wielkopolską Izbę Rolniczą, która od lat co miesiąc publikuje takie kalkulacje. Przytaczamy wyjaśnienie dotyczące opracowywanych kalkulacji zamieszczone na stronie WIR:

„Wielkopolska Izba Rolnicza w oparciu o notowania cen płodów i środków do produkcji rolnej prowadzi kalkulacje kosztów produkcji podstawowych produktów rolniczych. Kalkulacje uwzględniają większość kosztów, jakie musi ponieść gospodarstwo rolne na daną produkcję, w tym także amortyzację.

Amortyzacja została wyliczona wg rzeczywistych cen urządzeń i stopy amortyzacji uwzględniającej realny okres wykorzystania maszyn w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Amortyzację budynków inwentarskich i ich wyposażenia obliczono wg opracowań Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa.

Kalkulacje obejmują także inne koszty ogólnogospodarcze, jak np. składkę na ubezpieczenie społeczne rolników, obowiązkowe ubezpieczenia, koszt zużytej energii elektrycznej.”

 

Porównanie wielkości całkowitych kosztów ponoszonych na jeden hektar najpopularniejszych upraw w Polsce.

 

Spośród sześciu roślin bardzo popularnych w Polsce: pszenicy ozimej, jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno, kukurydzy na kiszonkę, rzepaku i buraka cukrowego zainwestowania największych kwot w uprawę jednego hektara wymagają zdecydowanie buraki cukrowe i kukurydza na ziarno. W warunkach października 2022 roku w obu przypadkach kwoty te mocno przekraczają 11 tys. zł, a wynoszą odpowiednio 11.425 zł i 11.413 zł Kolejność uprawy buraka cukrowego i następnych upraw uszeregowanych pod względem wielkości środków finansowych koniecznych do wydatkowania na 1 ha uprawy przedstawia się następująco: 

- burak cukrowy- 11.425 zł (sierpień 2020 - 8.793 zł),  

- kukurydza na ziarno- 11.413 zł (VIII ‘21 – 6.717 zł),

- kukurydza na kiszonkę - 11.146 zł (VIII ‘21 – 6.559 zł),

- rzepak- 9.056 zł (VIII ‘21 – 5.640 zł),zł),

- pszenica ozima- 8.652 zł (VIII ‘21 – 5.601 zł),

- jęczmień jary- 7.363 zł (VIII ‘21 – 4.763 zł).

 

 

  

Można pokusić się o stwierdzenie, że relatywnie najmocniej wzrosły koszty uprawy kukurydzy na ziarno. Uprawa ta pod względem wydatków koniecznych do poniesienia dogoniła buraki cukrowe, które przed rokiem niepodzielnie górowały nad pozostałymi uprawami.

Przejdźmy teraz do analizy głównych grup kosztów takich jak nakłady pracy, nawozy, koszty nabycia materiału siewnego, czy wykorzystania ciągnika. 

 

Nakłady pracy.

 

Burak cukrowy jest nie tylko najdroższą rośliną uprawną spośród najpopularniejszych w Polsce, ale jest to też uprawa najbardziej pracochłonna. Koszty robocizny żadnej z innych upraw nie sięgają nawet połowy nakładów koniecznych do poniesienia przy produkcji buraka cukrowego wynoszących aż 1.570 zł/ha. Koszty pozostałych omawianych upraw mieszczą się w widełkach 552-591 zł

Koszty pracy ludzkiej dla poszczególnych upraw realizowanych na powierzchni 1 hektara przedstawia poniższy diagram. 

 

 

W przypadku pszenicy ozimej, jęczmienia jarego oraz kukurydzy na ziarno i na kiszonkę nakłady na robociznę wynoszą po 512 zł, natomiast dla buraka cukrowego są ponad 3-krotnie większe i sięgają 1.570 zł. 

 

Nawozy.

 

Wydatki na zakup nawozów są najbardziej znaczącą grupą kosztów. Środki finansowe wydatkowane na nawozy stanowią od 35,4% 17,8% (buraki cukrowe – przed rokiem 17,8%) do 52,1% (rzepak – przed rokiem 30,4%) łącznych kosztów ponoszonych na poszczególne uprawy. 

Wielkość wydatków na zakup nawozów dla porównywanych upraw przedstawione zostały na poniższym diagramie. 

 

 

Przy analizowaniu wydatków na nawozy należy pamiętać, że przy zbiorach kukurydzy na ziarno oraz buraka cukrowego na polu pozostają duże ilości masy organicznej bogatej w składniki pokarmowe, która wzbogaca glebę pod następne uprawy. 

W ciągu roku nastąpił ogromnie wzrosły ceny nawozów. Przed rokiem najwyższe nakłady rolnicy ponosili na zakup nawozów do uprawy kukurydzy (1.730 zł/ha), w br. najniższe koszty mają miejsce w przypadku jęczmienia – 3.235 zł/ha, a najwyższe nadal kukurydza – 5.207 zł/ha – identycznie w uprawie na ziarno, jak i na kiszonkę. 

Zapewne wielu czytelników interesują ceny nawozów przyjęte w aktualnych kalkulacjach. Oto one:

Saletra amonowa – 494,12 zł/dt,

Polifoska 6-20-30 – 491,56 zł/dt,

Ca/Mg – 278,33 zł/t,

cukroVit (N, Mikro, B) – 4,51 zł/l. 

 

 

Materiał siewny. 

 

Koszty materiału siewnego dla analizowanych upraw wynoszą od 4% do 9% kosztów całkowitych produkcji danej rośliny uprawnej, tj. 3,9% dla kukurydzy na ziarno i 4,8% przeznaczonej na kiszonkę, 6,3% dla jęczmienia jarego oraz 4,4% dla rzepaku i 8,9% dla pszenicy ozimej.  

Natomiast w przypadku tej najdroższej uprawy, czyli buraka cukrowego, koszty materiału siewnego wynoszą 7,4% łącznych kosztów jego uprawy. 

Poziom nakładów na materiał siewny dla poszczególnych upraw przedstawia poniższy wykres. 

 

 

W swoich kalkulacjach WIR podaje, że w przypadku 3 upraw koszty materiału siewnego nie zmieniły się w ciągu ostatniego roku. Dotyczy to rzepaku i obu upraw kukurydzy. Koszty materiału siewnego wzrosły w uprawie pszenicy ozimej – z 582 zł do 773 zł i jęczmienia jarego - z 344 zł do 466 zł, natomiast spadły w przypadku buraków cukrowych – z 1.300 zł do 845 zł. 

 

Praca ciągnika.

 

Praca ciągnika, to dla wielu analityków najciekawsza do omawiania grupa kosztów. 

Z jednej stron, ile to kosztuje, a z drugiej, ile godzin pracy wymaga dana uprawa. 

Do tego porównanie poszczególnych upraw zarówno pod względem kosztów pracy, ale też czasu jego wykorzystania. A przecież można jeszcze porównać każdą z upraw pod względem wymaganej liczby wyjazdów w pole.  

Zacznijmy od kosztów generowanych przez wykorzystywanie ciągnika. Przedstawiamy je na diagramie. 

 

 

W przypadku wszystkich analizowanych upraw koszty pracy ciągnika w ciągu ostatniego roku wzrosły o 24%-25%. 

Uprawa buraka cukrowego generuje prawie dwukrotnie wyższe koszty pracy ciągnika, niż uprawy jęczmienia jarego, kukurydzy na ziarno i kiszonkę, czy rzepaku. 

Ciekawa jest relatywnie wysoka pozycja pod tym względem jęczmienia jarego (992 zł), który jest zdecydowanie najtańszą uprawą spośród sześciu omawianych, a nakłady na pracę ciągnika są w jego przypadku wyższe, niż w przypadku produkcji kukurydzy na ziarno (817 zł), rzepaku (833 zł), a nawet kukurydzy na kiszonkę (943 zł). 

Logiczne jest, że koszty pracy ciągnika zależą głównie od czasu jego pracy. 

 

 

Zaprezentowany powyżej diagram w całej rozciągłości potwierdza, że koszty pracy ciągnika uzależnione są głównie od jego czasu pracy, a mniejszy wpływ na nie mają rodzaje wykonywanej pracy (orka, siew, nawożenie, zwózka). Pozycje poszczególnych upraw względem siebie są na tym wykresie identyczne, jak pozycje zajmowane przez nie na diagramie ukazującym porównanie kosztów pracy ciągnika. 

 

Zestawienie wybranych grup kosztów uprawy jednego hektara wybranych roślin. 

 

Dla czytelników zainteresowanych porównaniem grup kosztów omawianych upraw przygotowaliśmy tabelę, w której je prezentujemy.

 

Tabela. Podstawowe dane dotyczące kosztów uprawy 1 hektara sześciu głównych roślin uprawnych w Polsce - październik 2022

 

 

Najmniejszy wzrost kosztów w ciągu ostatniego roku notujemy w uprawie buraków cukrowych, bo jedynie o 29,9%. W przypadku pszenicy, jęczmienia, rzepaku i kukurydzy na kiszonkę koszty wzrosły wyjątkowo równomiernie, bo od 54,5% do 60,6%. Najwyższy wzrost wystąpił w uprawie kukurydzy na ziarno – o 69,9%. Wynika to z założenia przez analityków WIR wysokich kosztów suszenia nasion – w kalkulacji przyjęto je na poziomie aż 2.176 zł/ha. 

Dosyć szczegółowo omówiliśmy pozycje kosztowe. Jednak najważniejszą kwestią dla każdego rolnika jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jaka jest opłacalność jego produkcji.  

Zajmijmy się teraz przychodami generowanymi przez każdą z sześciu omawianych upraw. 

 

Przychody.

 

Na przychody składają się wpływy z następujących tytułów:

- sprzedaży produktu głównego,

- ryczałtowego zwrotu podatku VAT (7%),

- sprzedaży produktu ubocznego,

- dopłat bezpośrednich,

- dopłat do konkretnej uprawy. 

Jedynie trzy uprawy spośród sześciu omawianych uzyskują przychody ze wszystkich wymienionych tytułów. Są to pszenica ozima, jęczmień jary oraz burak cukrowy. 

W przypadku kolejnych dwóch, tj. kukurydzy na ziarno oraz rzepaku nie występują dodatkowe dopłaty do uprawy oraz produkt uboczny. Natomiast kukurydza na kiszonkę traktowana jest jako pasza w związku z czym w kalkulacji nie wykazane zostały także wpływy z tytułu ryczałtowego zwrotu VAT. W tej sytuacji w jej przypadku przychody ograniczają się jedynie do wpływów z tytułu sprzedaży produktu głównego i dopłat bezpośrednich.  

 

Poniżej prezentujemy szczegółowe dane dotyczące przychodów z każdego z ww. tytułów dla sześciu omawianych upraw. 

 

 

*) przyjęte w kalkulacjach plony i ceny sprzedaży produktów głównych:

- pszenica ozima -  plony: 60 dt/ha; cena: 148,41 zł/dt, 

- jęczmień jary – 50 dt/ha; 121,31 zł/dt,

- kukurydza na ziarno – 80 dt;126,32 zł/dt,

- kukurydza na kiszonkę – 550 dt/ha; 17,47 zł/dt,

- rzepak – 3,5 dt/ha; 267,11 zł/t,

- burak cukrowy – 600 dt/ha; 21,7 zł/dt.

 

Poddajmy krótkiej analizie, ja wygląda opłacalność produkcji poszczególnych upraw. Pozwoli nam na to podstawowy wskaźnik, jakim jest wynik finansowy. 

Przed rokiem niezaprzeczalnym liderem przynoszącym najwyższe zyski był rzepak. Wynik finansowy jego uprawy wynosił 3.841 zł/ha i był dwukrotnie wyższy od wyniku kolejnej najbardziej opłacalnej uprawy, którą była kukurydza na ziarno – WF: 1.935 zł/ha. Trzecie miejsce zajmowały buraki cukrowe – WF: 1.316 zł/ha. 

W ciągu ostatniego roku nastąpiły poważne przetasowania. Kukurydza na ziarno spadła z drugiego miejsca na ostatnie (spadek zysku o 82,6%). Przyczyną są wysokie koszty suszenia ziarna. Ubiegłoroczny lider, czyli rzepak (WF – 3.841 zł, zmniejszenie opłacalności o 51,0%), spadł na trzecie miejsce za buraka cukrowego i pszenicę ozimą (WF – 2.423 zł; wzrost opłacalności o 94,8%). . 

Okazuje się, że hitem obecnego sezonu będą buraki cukrowe. Według aktualnych kalkulacji zysk z uprawy 1 hektara tych roślin ma w br. osiągnąć 5.566 zł – przy całkowitych kosztach 11.425 zł. Fantastyczna rentowność. 

Wstecz