Rynek zbóż

Pszenica durum jest wykorzystywana głównie do produkcji makaronów, ale jest też ważnym składnikiem kasz kuskus i bulgur szczególnie popularnych na Bliskim Wschodzie i w Północnej Afryce, ale też z roku na rok coraz modniejszych w całej Europie. W wyniku mielenia twardych ziaren pszenicy durum otrzymuje się semolinę durum stanowiącą podstawowy składnik tych produktów. Normy prawne kilku krajów (np. Włochy) wręcz wymagają używania do produkcji niektórych makaronów w 100% semoliny durum. Wyprodukowanie najwyższej jakości makaronów wymaga ziarna o dużej zawartości białka i glutenu oraz luteiny zawierającej większe ilości żółtego pigmentu nadającego makaronom charakterystyczne zażółcenie.   

Pod względem wolumenu produkcji pszenica twarda mieści się w dziesiątce najważniejszych światowych zbóż. 

Pszenica durum jest uprawiania w tych regionach globu, w których od lat tradycyjnie uprawia się pszenicę miękką. I tak w Kanadzie, gdzie jej produkcja w 2020 r. osiągnęła 6,1 mln ton (prognoza AAFC i Statistics Canada), czyli najwyższy poziom od 4 lat – wzrost o 1,023 mln ton w stosunku do 2019 r. Jest też popularna w Stanach Zjednoczonych i Meksyku, ale w tych krajach jej zbiory są 3-krotnie niższe od kanadyjskich. W USA zbiory w 2020 r. wyniosły 1,9 mln ton, co oznacza 28% wzrost w stosunku do poprzedniego roku.  

Dużymi producentami w Europie są Włochy i Turcja ze zbiorami rzędu 4 mln ton. 

Największym eksporterem pszenicy durum jest Kanada ze sprzedażą 5,1 mln ton wg szacunków kanadyjskiego AAFC (ok. 60% globalnego eksportu). Kolejne miejsca zajmują Meksyk i Unia Europejska z udziałami w światowym handlu po ok. 16-17%, a dalej Australia i Kazachstan. 

Największymi importerami tego ziarna są Włochy (2,0 mln ton), Algieria, Maroko, USA i Japonia. Należy przy tym zwrócić uwagę, że od 2017 roku Włochy zmniejszyły o ponad 1/3 import ziarna durum z Kanady ze względu na zbliżony do maksymalnie dopuszczalnego poziom glifosatu, który stosowany jest w tym kraju do zwalczania chwastów. Fakt ten wykorzystały Stany Zjednoczone 4-krotnie zwiększając eksport pszenicy durum do Włoch w ostatnich trzech latach. Niemniej jednak Włosi nadal importują ponad połowę wolumenu tego ziarna z Kanady – obecnie ok. 1,1 mln ton. 

 

 

Produkcja pszenicy durum w UE-27. 

 

Pszenica durum uprawiana jest jedynie w 14 krajach Unii Europejskiej – w ilościach wykazywanych w prognozach Coceral.  

W tym artykule skupimy się na omówieniu wyników 2020 roku. Mamy co prawda pierwszą prognozę dotyczącą zbiorów 2021 roku, biorąc jednak pod uwagę, że pierwsze prognozy potrafią bardzo mocno różnić się od ostatecznie osiąganych rezultatów, teraz ograniczymy się do podania tych prognoz sygnalnie, tj. w formie ograniczonej do danych dotyczących prognozowanych wielkości zbiorów, plonów i powierzchni upraw pokazywanych w tabelach pod wykresami. 

Na podstawie grudniowych szacunków Coceral kraje Unii Europejskiej wyprodukowały w 2020 roku łącznie 7,499 mln ton pszenicy twardej.

Należy przy tym podkreślić, że w publikowanych prognozach Coceral uwzględniane są tylko te kraje UE, w których obszar upraw pszenicy durum przekracza 1 tys. hektarów. 

Zdecydowanym liderem wśród największych jej producentów w UE są Włochy – 3.843 tys. ton w 2020 r. Kolejne miejsca na podium zajmują Francja – 1.300 tys. ton i Hiszpania 826 tys. ton. 

Wyniki z dwóch ostatnich lat i prognozę na 2021 r. czołowych ośmiu producentów pszenicy durum w Unii Europejskiej przedstawiamy na poniższym diagramie.  

 

 

 

 

 

Wykres wyraźnie pokazuje, że w Unii Europejskiej uprawy pszenicy twardej koncentrują się na południu. Zdecydowany lider, którym w Unii Europejskiej są Włochy, produkuje ponad 50% łącznej unijnej produkcji pszenicy durum, a cztery czołowe kraje: Włochy, Francja, Hiszpania i Grecja ponad 90%. 

Grecja zajmująca czwarte miejsce ma zbiory ponad 4-krotnie większe od następnych w tej klasyfikacji Niemiec.  

Analiza danych przedstawionych w tabeli pod wykresem dopuszcza stwierdzenie, że 5 czołowych krajów charakteryzuje produkcja na ustabilizowanym poziomie. Zupełnie inna sytuacja ma miejsce w przypadku krajów zajmujących miejsca 6-8 i tak:

- Słowacja – prognozowany jest wzrost wolumenu produkcji pszenicy twardej w okresie trzech lat, tj. 2019-2021 o 73,9% (z 92 tys. ton w 2019 r. do 160 tys. ton w 2021 r.), 

- Węgry – 2,5-krotny wzrost w ciągu 3 lat (z 60 tys. ton do 150 tys. ton),

Czechy - spadek produkcji o 1/3 w latach 2019-2021 (ze 186 tys. ton do 120 tys. ton). 

Tak dynamiczne zmiany w naszej części Europy tłumaczą ogromny wzrost zainteresowania i przymiarkami do podjęcia produkcji pszenicy twardej przez polskich rolników. 

 

 

Porównajmy wielkość plonów pszenicy twardej w sezonie 2020/2021 osiąganą przez czołowych ośmiu jej producentów w UE-27. 

Średnie plony uzyskane w krajach UE-27 w 2020 roku wyniosły 33,5 dt/ha i były niższe o 0,9 dt/ha od tych z 2019 roku. 

Szczegółowe dane o plonach pszenicy durum osiągniętych przez 8 czołowych krajów UE w latach 2019 i 2020 oraz prognozowanych na 2021 r. przedstawiamy na wykresie poniżej. 

 

 

 

 

Zróżnicowanie w plonowaniu pszenicy jest olbrzymie. Porównując wyniki osiągane przez poszczególne kraje odniesiemy je do unijnego lidera, którym są Niemcy. 

Rolnicy niemieccy w 2020 r. osiągnęli średnie plony pszenicy na poziomie 62,8 kwintali, tj. o 29,3 kwintala (o 87,5%) ponad średnią UE-27 (33,5 dt/ha). Zdecydowanie niższe, ale też bardzo dobre wyniki, osiągnęli Francuzi zbierając średnio z 1 hektara 51,8 kwintali ziarna pszenicy twardej. Z czołowej ósemki największych producentów UE-27 najsłabsze plony w 2020 roku  zanotowali Grecy – 25,0 dt/ha, czyli 2-5 krotnie mniejsze od Niemców (niższe o 60,0%).  

 

 

 

Areały przeznaczane pod uprawę pszenicy twardej przez czołowych ośmiu jej producentów w UE-27 przedstawiamy na poniższym wykresie.  

 

 

 

 

 

Diagram wręcz uwypukla, jak bardzo skoncentrowania jest produkcja pszenicy durum w krajach południa: Włoszech, Francji, Hiszpanii i Grecji. 

Jak wielka jest różnica dzieląca pierwsze cztery kraje od kolejnych są słupki pokazujące areał pszenicy twardej w krajach zajmujących miejsca 5-8, które na tym diagramie ledwie widać. 

 

Reasumując można stwierdzić, że kraje UE-27 pod względem uprawy pszenicy durum można podzielić na 4 grupy:

- pierwsza to Włochy – samodzielny lider, którego zbiory pszenicy twardej, to ponad połowa produkcji unijnej. Na dobrą sprawę nie powinno nas to mocno dziwić, biorąc pod uwagę, jak bardzo Włosi uwielbiają makarony. A według ich opinii najlepsze makarony daje się produkować właśnie z pszenicy twardej, z której otrzymuje się semolinę charakteryzującą się dużą ilością białka i luteiny oraz pigmentu powodującego zażółcenie makaronu. A te czynniki plus  niska chłonność wody gwarantują jego najwyższą jakość i dzięki temu jest PYSZNY,

2/ grupa druga: trzy kolejne kraje z największą produkcją pszenicy twardej: Francja, Hiszpania i Grecja, z których każdy ma kilkunastoprocentowy udział w łącznych zbiorach UE-27. Udziały te w 2020 roku wynoszą: Francja – 17,3%, Hiszpania – 12,0% i Grecja – 10,2%,

3/ grupa trzecia, to pozostałe 10 krajów UE-27 produkujące tę odmianę pszenicy. Największym spośród nich są Niemcy (piąte miejsce) z udziałem 2,2% w łącznej unijnej produkcji. 

4/ grupa czwarta – 13 krajów, w których nie uprawia się pszenicy twardej lub produkuje się ją w ilościach mniejszych, niż te, które Coceral wykazuje w publikowanych prognozach (poniżej 1 tys. ton). 

 

Biorąc pod uwagę, dynamicznie rosnące zainteresowanie uprawą tej rośliny, można założyć, że w najbliższych latach jej produkcja w UE-27 znacząco się zwiększy zarówno w wyniku dalszego zwiększania powierzchni upraw, jak i coraz szerzej podejmowanymi próbami rozpoczęcia jej produkcji w krajach, w których dotychczas nie jest uprawiana.