Zioła

Chrzan pospolity - inaczej warzęcha, warzucha.

Dodano: 23/07/2021

Chrzan pospolity – inaczej warzęcha, warzucha.

Chrzan jest rośliną rozpowszechnioną nie tylko w całej Europie, ale też w Ameryce Północnej, Nowej Zelandii oraz w umiarkowanej strefie Azji. Zdecydowanie lubi wilgotną glebę, ale nie nadmiernie. Nadmiar słońca dla chrzanu jest niewskazany, gdyż pod jego wpływem liście żółkną i więdną, zdecydowanie preferuje półcień. Najczęściej spotkać go można na glebach przepuszczalnych, próchniczych, piaszczysto- gliniastych i piaszczystych. Nie udaje się na glebach kwaśnych. Liście chrzanu zbiera się późną jesienią i wczesnym latem zanim zaczną żółknąć, natomiast korzeń wykopuje się jesienią właśnie jak liście już całkiem zżółkną. Korzeń ma długi, mocny korzeń z wierzchu jasnoszary, w środku biały. Ma silny aromat i wyjątkowo ostry smak. Właśnie ta część rośliny jest wykorzystywana w medycynie ludowej i w kuchni. 

W naszej kuchni chrzan jest bardzo popularny. To jedna z głównych przypraw, obok majonezu i musztardy, podawanych w naszych domach na przyjęciach. Towarzyszy nam od dzieciństwa. Chyba każdy z nas jako kilkulatek był nabrany albo podpuszczał innych, żeby powąchać starty chrzan. Niejedna łza poleciała wtedy z oka. 

Chrzan w wielu krajach Europy wykorzystywany był jako przyprawa już w średniowieczu. W XIV wieku był głównym składnikiem popularnych sosów do dań z ryb w Danii, Niemczech i Anglii. Ale jego historia na naszym kontynencie jest podobno znacznie starsza i sięga czasów rzymskich. Odkryto też wzmianki o nim w pracach naukowców badających zwyczaje Słowian w XI wieku. 

Do Polski trafił prawdopodobnie z terenów dzisiejszej zachodniej Rosji w średniowieczu. Był wykorzystywany jako przyprawa, jak i środek leczniczy zarówno zewnętrznie – w formie okładów, jak i wewnętrznie na dolegliwości układu trawiennego. 

Można pokusić się o stwierdzenie, że w naszych czasach chrzan doceniany jest głównie w kuchni, natomiast w przeszłości najczęściej postrzegany był jako surowiec zielarski.

W tym artykule skupimy się na przedstawieniu jego właściwości leczniczych,  częściowo znanych od wieków. 

W medycynie ludowej jednym z bardziej skutecznych medykamentów na przeziębienie była mikstura składająca się w równej części ze startego chrzanu i miodu. Okłady z chrzanu stosowane często przez starsze osoby na bóle kręgosłupa i bóle reumatyczne. Mężczyznom w kwiecie wieku, zwiększając ukrwienie męskiego organu, pomagały na potencję.  

Co dzisiaj wiemy o właściwościach zdrowotnych tej rośliny? 

Ma ich wiele:

- niszczy bakterie, wirusy i grzyby - zalecany w przeziębieniach, szczególnie w przypadku zapalenia oskrzeli, przewlekłego kataru, zapaleniu zatok – udrażnia je, 

- ma działanie wykrztuśne – stosowany przy nieustępującym, duszącym kaszlu,

- działa drażniąco na skórę, zwiększa jej ukrwienie – okłady zmniejszają obrzęki, zmniejszają dolegliwości powodowane przez przykurcze mięśni, łagodzi zapalenia ścięgien i tym samym usprawnia ruch stawów w kończynach,   

- łagodzi zaburzenia trawienia, przyspiesza je, a w indywidualnych przypadkach wspomaga też leczenie wątroby i dróg żółciowych; Tu ważna uwaga – chrzan jest przeciwskazany w przypadku marskości wątroby, 

- wspomaga ukrwienie – przynosi zauważalną ulgę w przypadku reumatyzmu oraz dolegliwości kręgosłupa, 

- poprawia koloryt skóry, również twarzy – wybiela piegi, usuwa przebarwienia,

- wspomaga leczenie i hamuje rozwój  niektórych nowotworów – przełyku, żołądka, płuc, pęcherza – należy stosować zawsze w porozumieniu z lekarzem, jako ewentualne wspomaganie podstawowego leczenia. 

Ograniczyć spożywanie chrzanu powinny osoby z chorymi nerkami lub wątrobą (ale leczenie niektórych chorób tych narządów wspomaga), dolegliwościami przewodu pokarmowego, wrzodami żołądka lub dwunastnicy, a także cierpiące na zgagę. 

Wstecz